Przy ułożeniu typu DR oba monomery znajdują
się po tej samej stronie helisy DNA, zajmując przy
ległe głębokie rowki. Dodatkowa a-helisa, znaj
dująca się w C-końcowej wypustce LBD cząsteczki
RXR umożliwia jej oddziaływanie także z płytkim
rowkiem DNA, co rozszerza powierzchnię kontaktu
poza HRE.
Zastanawiający wydawał się fakt, że tak wiele
różnych receptorów wiąże się z tym samym partne
rem, a każdy heterodimer rozpoznaje swoisty HRE w
zależności od niewielkiej przecież różnicy liczby nu-
Tabela 1
ratywność i wzmacnia wiązania powstające między
DBD obu monomerów a półmiejscami HRE [10].
Przyjęto dwustopniowy model wiązania receptora
z DNA po związaniu ligandów. Zakłada on, że naj
pierw łączą się odpowiednie motywy LBD obu mo
nomerów i tworzy się rozpuszczalny dimer. Następ
nie DBD cząsteczki RXR wiąże się z 5’-półmiej-
scem HRE, co udostępnia półmiejsce 3’ partnerowi.
Po połączeniu domen E z HRE, także domeny C obu
monomerów asocjują ze sobą. W zależności od ro
dzaju partnera oraz lokalizacji tkankowej, RXR
Przykłady receptorów, tworzących dimery z RXR
Receptor
Konfiguracja HRE
Ligand
RXR
DR-1, IR-0
kwas 9-cis-retinowy
PPAR
DR-1
kwasy tłuszczowe, HETE, PGJ, fibraty, rezulina
RAR DR-2, DR-5, IR-0
kwas retinowy
RAR*
DR-1
kwas retinowy
VDR DR-3
1,25-dihydroksykalcyferol
TR DR-4
hormony tarczycy
LXR
DRA
oksosterole
FXR IR-1
deoksycholany, famezoidy u myszy
PXR
?
ksenobiotyki, endogenne steroidy
CAR**
DR-5
hamowany przez androstanol
NGFIB**
DR-5
COUP** DR-0
* — hamuje transkrypcją, ** — aktywuje transkrypcją w nieobecności liganda; HRE — element odpowiedzi hormonalnej w DNA; DR —
proste powtórzenie; IR — odwrócone (palindrom owc) powtórzenie
kleotydów oddzielających półmiejsca. Krystalogra
ficzne badania dimeru TR/RXR przyczyniły się do
zrozumienia tego zjawiska. Tworząc modele o
zmiennej długości łącznika wykazano, że zmiana o
jeden nukleotyd powoduje obrót monomeru partnera
o 36° wokół płytkiego rowka DNA, co wymusza
zmianę położenia RXR i udostępnienie odpowied
niej powierzchni heterodimeryzacji w jego domenie
E. Jak się wydaje, każdy z receptorów jądrowych ma
tylko jeden motyw dimeryzacji, zaś RXR — komplet
motywów, swoistych dla każdego partnera. Badania
te wykazały także, że motywy dimeryzacji występują
nie tylko w LBD, ale i w DBD. Inaczej niż w syme
trycznych HRE hormonów steroidowych, ułożenie
monomerów na DR wymusza wzajemne interakcje
odmiennych miejsc domen DBD w RXR i jego part
nerze. Reszty aminokwasowe drugiego palca cynko
wego RXR reagują z pierwszym palcem cynkowym
partnera dimeru. Utworzenie innego dimeru, niż jest
to zaprogramowane w danym HRE stanowiłoby sfe
ryczna przeszkodę asocjacji DBD z DNA. Interakcja
HRE z właściwym heterodimerem umożliwia koope-
może pełnić rolę biernego czynnika „naprowa
dzającego” właściwy receptor , bądź też wykazywać
zdolność transaktywacyjną, właściwą dla swego li
ganda. W dimerach TR/RXR i VDR/RXR aktywność
9-c/s-RA jest tłumiona, natomiast w PPAR/RXR i
FXR/RXR oba monomery zachowują zdolność akty
wacji transkrypcji odpowiednich genów [3, 11].
IV. Receptory witamin i hormonów
IV-1. Receptory kwasu retinowego
Receptor kwasu retinowego (RAR) wiąże się ze
wszystkimi izomerami kwasu retinowego jak ATRA,
9-cis-RA
i 13-cA-RA. W obrębie tej grupy stwier
dzono obecność trzech izoform RAR, oznaczanych
odpowiednio jako a, P i y. Izoformy różnią się swo
imi właściwościami, a ich profil może się zmieniać w
zależności od okresu rozwoju płodowego [5, 12].
W swojej budowie RAR jest bardzo zbliżony do
RXR i z wyjątkiem domen A /B oraz obszaru AF-2
wykazuje znaczną z nim homologię. Domeny A i B
POSTĘPY BIOCHEMII 46(2), 2000
117
Comments to this Manuals