miało być dokonanie w 3 lata, czyli do 2001 roku
tego, co Projekt Badawczy — Genom Człowieka
HGP przewidywał początkowo na rok 2005 — po
znanie sekwencji zasad w ludzkim genomie. Nazwa
Celera, bo tak została nazwana firma, pochodzi od
angielskiego słowa celerity, które w wolnym tłuma
czeniu znaczy szybkość. Właśnie szybkość prowa
dzenia przez tę firmę badań jest jej głównym atutem.
Według szefów firmy nowatorskie podejście do se
kwencjonowania genomu, opierające się na meto
dzie „
shotgun” (objaśnionej w kolejnym rozdziale),
jak i 300 w pełni automatycznych sekwenatorów
PRISM 3700 firmy Perkin Elmer [27], które połączo
ne są z najpotężniejszym ze stosowanych, cywilnym
komputerem, ma przyczynić się do światowej domi
nacji w przedsięwzięciu badania sekwencji geno
mów organizmów wyższych, a w szczególności ge
nomu człowieka. Każdy z tych sekwenatorów zawie
ra 96 kapilar, a wydajność wszystkich 300 szacowa
na jest na ponad 100 milionów odczytanych zasad
dziennie. Komputer, który stworzyła firma Compaq
ma gigantyczną moc obliczeniową — 1,3 tryliona
operacji na sekundę.
III—1. Strategia sekwencjonowania
Strategia, stosowana przez tę firmę polega na se
kwencjonowaniu losowych klonów pokrywających
cały ludzki genom (ang.
whole-genome shotgun
sequencing) [28]. Głównym jej założeniem jest se-
kwencjonowanie ludzkiego DNA jako całości, bez
wstępnej selekcji fragmentów, w przeciwieństwie do
strategii przyjętej w HGP, w której do analiz wybiera
się konkretne odcinki genomu (patrz rozdział II-1).
Inną istotną różnicą w stosunku do strategii stosowa
nej przez HGP jest klonowanie pofragmentowanego
DNA bezpośrednio do wektorów sekwencyjnych.
(Ryc. Ib)
Tę strategię badawczą, jako alternatywną i tańszą,
zaproponowali w 1997 roku Projektowi Badawcze
m u — Genom Człowieka, J a m e s
Weber i Eu
gene Mayers (obecnie zatrudniony w firmie Ce
lera) [28]. Spotkała się ona jednak z ostrą krytyką
[29] ze strony badaczy zaangażowanych, w rozwija
nie pierwotnie przyjętej strategii sekwencjonowania
(rozdział II-1). Sugerowali oni, że z powodu wielu
przerw w uzyskanej sekwencji doprowadzenie jej do
postaci kompletnej będzie bardzo kosztowne, a całe
przedsięwzięcie niezwykle ryzykowne.
Etapy uzyskiwania sekwencji w strategii „shot
gun”:
1. Fizyczna fragmentacja całego genomowego
DNA na krótkie odcinki o długości około 2 kpz,
oraz niezależna fragmentacja na odcinki dłuższe
około 10 kpz. Autonomiczne pozyskiwanie frag
mentów o długości około 150 kpz. (metodę opi
sano w rozdziale II-1.1.)
2. Wklonowanie fragmentów ~2 kpz i -10 kpz do
wektorów plazmidowych pochodnych pUC, od
powiednio o wysokim i o niskim współczynniku
replikacji. Klony z krótszymi insertami stanowią
większość matryc do sekwencjonowania, pod
czas gdy klony z dłuższymi insertami są matryca
mi obejmującymi m.in. elementy repetytywne
np. Line-1. Fragmenty o wielkości około 150 kpz
wklonowywane są do wektorów BAC. Fragmen
ty sekwencji insertów uzyskane z tych klonów,
stanowią „platformę”, na którą nanoszone są se
kwencje insertów uzyskane z klonów pochod
nych pUC. Sekwencje końców BAC pozyskiwa
ne są także z „serwera klonów” HGP [15].
3. Sekwencjonowanie odcinków o długości około
500 pz z obu końców insertu, z losowo wybiera
nych klonów pUC i BAC. Ponieważ sekwencjo-
nowane są tylko końce insertów, a nie całe inser
ty, całkowita długość uzyskanej sekwencji musi
być kilkukrotnym ekwiwalentem jej wyjściowej
długości [10].
4. Analiza uzyskanych wyników przy pomocy spe
cjalistycznego oprogramowania, składającego
fragmenty sekwencji w całość, zainstalowanego
na komputerze Compaą.
5. Identyfikacja i uzupełnianie przerw w uzyskanej
sekwencji. W celu identyfikacji przerw wyko
rzystuje się takie techniki jak: hybrydyzację
DNA metodą Southerna lub FISH do rozciągnię
tych włókien chromatynowych [13]. W celu ich
uzupełniania stosuje się BLASTX, czyli kompu
terowy algorytm, wykorzystujący końcowe se
kwencje kontigów w wyszukiwaniu „łączników
peptydowych” jak również kroczenie starterami,
których sekwencje także pochodzą z końcowych
elementów kontigów. Na tym etapie, kłopotliwy
dla badacza jest brak uporządkowanych biblio
tek klonów, które w strategii sekwencjonowania
stosowanej przez HGP stanowią punkt odniesie
nia (punkt 3 i 4 w rozdziale II-1). Punktem odnie
sienia dla stosujących metodę „shotgun” jest cały
genomowy DNA.
III-2. Postęp w sekwencjonowaniu genomu
Wybór przez firmę Celera Genomics kontrower
syjnego podejścia [28, 29] do sekwencjonowania
ludzkiego genomu, nie był bezpodstawny. Pierw
szym organizmem, którego genom został całkowicie
POSTĘPY BIOCHEMII 46(2), 2000
193
Comments to this Manuals