Mpz, która przypuszczalnie zawiera 545 genów i 134
pseudogeny, po raz pierwszy dała badaczom możli
wość spojrzenia na tak złożony twór, jakim jest ludz
ki chromosom. Geny obecne w tym chromosomie za
wierają się w granicach od lkpz (np. H M G 1L10, któ
ry koduje S-transferazę tyrozylową) do 583 kpz
(genu LARGE kodującego aminotransferazę acetyl-
glukozanową). Liczba eksonów w genach, dłuższego
ramienia 22q, waha się od 1 do 54, a średnia ich wiel
kość to 266 pz. Wstępne analizy tej sekwencji, do
prowadziły m.in. do zidentyfikowania genów ko
dujących immunoglobuliny lambda, S-transferazę
glutationową, apolipoproteinę.
Do chwili obecnej około 35 chorób kojarzonych
jest z mutacjami genów zlokalizowanych w tym
chromosomie. Są to choroby m.in. układu odporno
ściowego, choroby serca, białaczki, jak również cho
roby układu nerwowego, takie jak ataksja rdzenio-
wo-móżdżkowa typu 10 [18] i schizofrenia. Biorąc
pod uwagę dane uzyskane podczas analizy sekwencji
22q, przewidywana liczba genów w całym ludzkim
genomie wynosiłaby 61,000.
Innym ważnym wydarzeniem, związanym z se-
kwencjonowaniem genomu człowieka, było pozna
nie kompletnej sekwencji kodującej główny kom
pleks zgodności tkankowej MHC [19], występującej
w krótkim ramieniu chromosomu 6. Jest to sekwen
cja o długości 3,6 Mpz, zawierająca 244 geny, w wię
kszości związane z układem odpornościowym. Gę
stość genów MHC jest duża, poznanie zatem całko
witej sekwencji ułatwi proces identyfikacji konkret
nych loci genowych dla poszczególnych jednostek
chorobowych.
13 kwietnia br., na dwa miesiące przed planowa
nym terminem, ukończony został etap określania se
kwencji chromosomów 5, 16 i 19. Dokonali tego ba
dacze z trzech kalifornijskich ośrodków (Lawrence
Berkeley National Laboratory in Berkeley; Lawren
ce Liverm ore National Laboratory in Livermore; Los
Alamos National Laboratory in Los Alamos)
współpracujących w ramach Połączonego Instytutu
Genomowego (JGI — Joint Genome Institute), pod
auspicjami Departamentu Energii USA [20].
II-3. Źródła informacji
Szybki dostęp do informacji o postępach HGP
umożliwia sieć INTERNET. Najczęściej odwiedza
nym adresem, który każdemu zainteresowanemu po
zwala dotrzeć do danych zgromadzonych m.in. w
procesie sekwencjonowania ludzkiego genomu, jest
strona NCBI [9]. Ze względu na swą popularność jest
ona często opisywana w piśmiennictwie naukowym
[21-23]. Innym źródłem godnym polecenia jest stro
na Centrum Sangera (SC) [7], omawiająca HGP. Pod
tym adresem można znaleźć równie wyczerpujące
dane dotyczące postępu badań całego genomu, po
szczególnych chromosomów, a także opisy stosowa
nych metod laboratoryjnych oraz narzędzia kompu
terowe służące do analizy sekwencji jak np. bardzo
dobrze opracowany pod względem użytkowym pro
gram BLAST, który służy do wyszukiwania podob
nych sekwencji w całym genomie lub w wybranych
jego częściach. Można tu też odnaleźć pliki danych
przedstawiające długie sekwencje DNA.
II-4. Cele HGP na najbliższą przyszłość
Najważniejszym celem Projektu Badawczego —
Genom Człowieka do roku 2003 jest poznanie całko
witej sekwencji ludzkiego genomu. Półmetkiem pla
nowanym na czerwiec roku 2000, jest „surowa se
kwencja” (ang. draft sequence), oznaczona z dokład
nością 99.9%, która obejmie 90 procent genomu
[24].
Innymi ważnymi celami, których opis nie mieści
się w ramach tego artykułu, są:
1. kontynuacja mapowania polimorfizmów poje
dynczych nukleotydów SNP, występujących w
całym genomie. Te SNP, które znajdują się w se
kwencjach genów kodujących białka transpor
tujące i metabolizujące leki, stanowić będą pod
stawę farmakogenomiki. Nowej dziedziny me
dycyny, która traktować ma każdego pacjenta in
dywidualnie, w zależności od posiadanego przez
niego zestawu SNP;
2 . poznanie wszystkich kompletnych sekwencji
cDNA, to jest sekwencji przepisanych z mRNA,
a zatem poznanie ludzkiego transkryptomu;
3. sekwencjonowanie genomów organizmów mo
delowych takich jak mysz [25], czy Drosophila
melanogaster. Znajomość sekwencji ich geno
mów, oraz funkcji poznanych w ten sposób ge
nów, pozwoli na lepsze zrozumienie znaczenia
homologicznych sekwencji genów u człowieka.
Podejmowanie tego ostatniego zadania w obliczu
prac prywatnej firmy, o której mowa w kolejnym
rozdziale, w niektórych przypadkach (np. Dro
sophila m elanogaster) już jest, a w innych może
być spóźnione.
III. Projekt badawczy firmy Celera Genomics
9 maja 1998 roku J. Craig Venter firma Perkin-El-
mer, i Instytut Badań Genomowych TIGR ogłosili
utworzenie nowej firmy [26]. Jej głównym celem
192
POSTĘPY BIOCHEMII 46(2), 2000
Comments to this Manuals