badania wskazywały, iż domeny te są zlokalizowane
w cytoplazmie komórek [3]. Ostatnio jednak wyka
zano, że część domeny C-końcowej białka NHE3 jest
obecna na zewnątrz komórki [22]. Już wstępne do
świadczenia pokazywały, że domena C-końcowa an-
typorterów Na+/H+ odpowiada za regulację ich ak
tywności transportowej poprzez oddziaływanie z do
meną transbłonową. Usunięcie cytoplazmatycznej
części białka powoduje zanik ich wrażliwości na sty
mulację hormonalną oraz zmienia wrażliwość białek
NHE na wewnątrzkomórkowe stężenie jonów H+
[20]. C-końcowe fragmenty białek NE1E zawierają
liczne miejsca potencjalnej fosforylacji oraz se
kwencje odpowiedzialne za oddziaływanie antypor-
terów z białkami regulującymi ich aktywność [23].
Domena C-końcowa białka NHE2 zawiera dwa re
giony (Pro-1 i Pro-2) szczególnie bogate w prolinę,
podobne do domen homologii 3 src (SH3 — ang. src-
homology-3 binding domains) [24]. Rejon Pro-1
wiąże in vitro domeny SH3 różnych białek, nato
miast Pro-2 oddziałuje raczej z domenami kinaz
białkowych. Następnie wykazano, że region Pro-1
jest niezbędny, aby antyporter NHE2 był zlokalizo
wany w błonie apikalnej komórek nabłonkowych. W
komórkach, w których zachodzi ekspresja białek
NHE2 niezawierających domeny Pro-1, antyportery
występują w błonie komórkowej po stronie bazolate-
ralnej oraz w cytoplazmie komórek [24].
cDNA izoform NHE z błony plazmatycznej za
wiera sekwencję kodującą, tzw. peptyd sygnałowy,
składający się z aminokwasów hydrofobowych i hy
drofitowych, zawierający miejsce potencjalnego tra
wienia przez peptydazę sygnałową (Ryc. 1) [25]. Nie
jest jeszcze jasne, czy peptyd sygnałowy jest usuwa
ny podczas procesu dojrzewania białek NHE, czy
może stanowi integralną część dojrzałego antyporte-
ra, zakotwiczającą białko w błonie plazmatycznej.
Z kolei, na N-końcu sekwencji białka NHE6 , przy
pomocy programu PSORT [26], znaleziono sekwen
cję kierującą to białko do wewnętrznej błony mito-
chondrialnej. Mitochondrialna lokalizacja NHE6 zo
stała również potwierdzona w komórkach transfeko-
wanych białkiem fuzyjnym składającym się z białka
NHE6 oraz fluoryzującego białka GFP (ang. green
fluorescent protein)
[19]. Znajdujące się wN-końco-
wej części antyporterów Na+/H+ transbłonowe helisy
M6 i M7 (Ryc. 1) stanowią rejon najbardziej konser
watywny poszczególnych izoform NHE (do 95%
identycznych aminokwasów), co sugeruje, że jest to
rejon bezpośrednio zaangażowany w transport jo-
nów. F a f o u r n o u x i wsp. [27] wykazali, że w
NHE1 zastąpienie glutaminianu 262 w domenie M7
przez izoleucynę (Glu262Ile) prowadzi do całkowi
tego zahamowania transportu jonów przez ten anty
porter (mierzono pobieranie jonów 22Na+) [27].
Antyportery Na+/H+ najprawdopodobniej wystę
pują w błonach plazmatycznych w postaci homodi-
merów [27, 28]. Dokładne miejsca oddziaływania
monomerów nie zostały jednak jeszcze zidentyfiko
wane. Wiadomo, że istotną, dla tego oddziaływania,
rolę gra rejon transbłonowy białek NHE oraz praw
dopodobnie powstające pomiędzy monomerami
wiązania dwusiarczkowe [28].
W sekwencji antyporterów Na+/H+ znaleziono kil
ka miejsc potencjalnej glikozylacji. Białko NHE1
zawiera aminokwasy zarówno N- (Asn75) jak i
O-glikozylowane [21, 24]. Z kolei NHE2 po
chodzące z tkanek królika ulega wyłącznie O-gliko-
zylacji [16], a NHE3 prawdopodobnie nie jest wcale
glikozylowane [29]. Usunięcie podjednostek węglo
wodanowych z białek NHE1 i NHE2 nie powodo
wało jednak widocznych zmian w szybkości trans
portu jonów ani przez błony pęcherzyków lipido
wych, ani w transfekowanych komórkach [16, 25,
30]. Również w części N-końcowej białka NHE6
znaleziono miejsce mogące ulec N-glikozylacji
(Asn369) [19].
mRNA izoformy NHE1 ulega ekspresji praktycz
nie we wszystkich tkankach (Tabela 1) i komórkach
Tabela 1
Lokalizacja tkankowa poszczególnych izoform antyporterów Na+/H+
Izoforma Lokalizacja tkankowa Bibliografia
NHE1
Wszystkie przebadane rodzaje ko
mórek i tkanek, błony bazolateral-
ne i apikalne
[3]
NHE2
Nabłonki kanalików nerkowych,
jelita i żołądka, błony bazolateral-
ne i apikalne
[14],[15],[31]
NHE3
Nabłonki jelita, nerek (kanaliki
proksymalne), i żołądka, błony
apikalne
[14], [29], [31]
NHE4
Żołądek, jelito >ncrki, mózg, ma
cica, mięśnie szkieletowe
[14]
NHE5
Mózg, śledziona, jądra
[32], [33]
NHE6
Mózg, mięśnie szkieletowe, serce
[19]
ssaczych. Prawdopodobnie białko to pełni funkcje w
tak podstawowych procesach jak utrzymywanie i re
gulacja wewnątrzkomórkowego pH oraz regulacja
objętości komórki [3], Wykazano, że promotor genu
NHE1 jest aktywowany in vitro pod wpływem wielu
czynników mitogennych, a więc że aktywność NHE 1
może być regulowana w procesach wzrostu i różni
POSTĘPY BIOCHEMII 46(2), 2000
179
Comments to this Manuals